Lloji: Ese argumentuese Tema: Mungesa e misticizmit tek zhanri historik ne letersi Autori:
Kris Hasa
Shkolla: Petro Nini Luarasi Klasa: 12D Qyteti: Tirane E-mail:
kris-hasa@hotmail.com
Misteri, ai element qe i jep jete letersise ne parim, eshte gjithashtu pothuajse inekzistent ne disa rryma te ketij arti. Shkrimet e tipit romance, fantazi, triller e horror e kane mistiken baze te tyren. Sidoqofte nje rryme e ka kete tipar krejtesisht te zbehur, e shpesh here te padukshem. Kjo rryme do te perfshinte llojet e zhanrit historik.
Arsyeja kryesore qe zhanri historik ka nje mungese te forte misteri, eshte sepse historia pak a shume njihet nga pjesa derrmuese e lexuesve. Fundi i ngjarjes dihet. Lexuesit kryesisht nuk kane kureshtje apo deshire te shpenzojne kohe me nje shkrim te gjate, qe ne fund dihet si mbyllet. Sa i mistershem mund te jete „Jul Cezari“ i Shekspirit? Fare. Dihet nga historia se Cezari u vra nga nje komplot prej disa senatoresh romak, te cilet vetequheshin Liberatore, protagoniste prej tyre Bruti dhe Kasi. Shekspiri sjell perseri te shkuaren, duke i qendruar besnik fakteve historike, qe e ben shkrimin pjeserisht jo-mistik. Them pjeserisht sepse misticizmi ne kete rast nuk eshte zhdukur teresisht por ka jetuar vetem ne aspektin e zhvillimit te ngjarjes. Nje shkrim letrar me baze historik, kurre s’mund te merret 100% si i mireqene. Te tilla vepra vertet i qendrojne besnike fakteve qe njeh historia, por trillojne nje alibi te gjate se si u arrit deri ne perfundim, dhe kjo per shkak se askush nuk ka prova fikse per kete ure mes ngjarjeve. Shekspiri trillon dialogjet mes Brutit dhe Kasit, trillon endrren paralajmeruese te gruas se Cezarit dhe trillon shume nga detajet e vrasjes. Pra, kureshtja e nje lexuesi konsiston vetem ne keto alibi jo-reale qe autori simulon per te arritur ne piken ku duhet.
Megjithate, jo gjithe shkrimet letrare me baze historike i humbin vlerat mistike. Mjaft qe te trajtosh nje teme te pakapur me pare, dhe te mos i perqendrohesh historise ne plan te pare, por nje aspekti origjinal te saj. Ismail Kadare tek „Keshtjella“ sjell nje risi krejt origjinale. Synimi i tij kryesor nuk eshte thjesht te jape nje informacion te detajuar si ndodhi rrethimi i Krujes, por te paraqese kendveshtrimin e nje turku per Shqiperine, konkretisht Tursun pashait. Vertet rrethimi mund te mos jete ndonje mister i rendesishem per lexuesin, per arsye se eshte trajtuar ne disa vepra te tjera, por romani ofron me teper se kaq. Ofron te parit e Shqiperise dhe shqiptareve me syte e nje komandanti osman, kur deri dje na jane servirur vetem kendveshtrimet sipas shqiptareve. Perseri ka nje paradoks te konsiderueshem. Kadare s’ka asnje fakt se si nje turk e shihte luften. Fakte sot s’mund te gjejme as sesi vete shqiptaret e shihnin, aq me pak popullsia kundershtare. Perseri trillim. Lexuesi eshte i vetedijshem qe shkrimi nuk ka nje vertetim bindes. Sidoqofte, ideja e dickaje origjinale, qofte dhe jashte reales, e ben lexuesin kureshtar.
A jane te destinuar romanet letraro-historike te mos kene kurre misticizem ne plan te pare? Nje rryme si fiksioni historik, ne te cilin personazhet kryesore jane te trilluar, ama qellimi i shkrimit eshte te nxjerre ne pah nje dukuri te se shkuares, ka me shume gjase te dale i mistershem. Ngjarjet e trilluara kane bazen e vet reale ne histori dhe me disa ‚zbukurime’ pikante nga autori mund te krijojne goxha emocion. Njekohesisht lexuesi behet kureshtar dhe adapton nje sasi te bollshme informacioni nepermjet ketij nen-zhanri. Nje shembull i perkryer eshte „Tre musketieret“, nje novele e famshme qe ben fjale per nje periudhe historike ne France, e ku personazhet paresore jane te trilluar. Eshte nje veper me vleresime nderkombetare, ku balancohet letersia me historine. Kjo novele i ve theksin ngjarjes se trilluar, ama ne sfond paraqet ne menyre perfekte situaten politike ne Francen e asaj periudhe.
Eshte i cuditshem fakti se si nje lexues i cfaredoshem ka me shume kuriozitet per dicka te sajuar, sesa per dicka reale. Shkrimet puro-historike nenvleresohen, konsiderohen te merzitshme. Kjo rrethane i detyron dhe vete historianet te adaptojne ne veprat e tyre letrarizma vetem e vetem qe shkrimet e tyre te lexohen. Ne cdo minute qe kalon pastertia e historise behet me e padukshme dhe kjo eshte per te ardhur keq.
Ndalohet rreptesisht ri-botimi i paautorizuar i veprave te postuara ne kete
website neper website te tjera!
Perjashtim ben rasti kur shkruani emrin e vertete te autorit te vepres se
bashku me linkun zyrtar te vepres!
Shembull:
Kris Hasa - http://sq.yourliterary.com/vepra.php?id=1941
Vepra te ngjashme
Figura e Skenderbeu...
Lloji: Ese e krahasim-kontrastit
Te dyja keto vepra letrare jane shume te rendesishme per vete llojin e tyre.Figura kryesore qe eshte...
Historia - ajo që ...
Lloji: Tekst argumentues
Shume s'e kuptojne. Shume e shohin vetem si nje germadhe plot me numra, data e ngjarje qe pershkruhe...
Kroi dhe Kroni i ka...
Lloji: Ese krahasuese
Tek poezia ''Kroi'' autori shkruan poezine ne vargje ndersa tek vepra e dyte ''Kroni i katundit'' qe...
Shpirti kritik
Lloji: Ese argumentuese
Shpirti kritik eshte adhurimi i limdur ndaj veprave artistike. Vetem nje artist i lindur arrin te kr...
A eshte Cezari pers...
Lloji: Ese argumentuese
Ka pasur shume diskutime te shumta per kete fakt, shumica e studiuesve e pohojne se Cezari eshte per...
ese :Romeo dhe Zhu...
Lloji: Ese shpjeguese
Gjate rrjedhes se viteve nuk kane munguar asnjehere mosmarreveshjet dhe konfliktet e ndryshme midis ...
Jeta reale e leters...
Lloji: Ese e krahasim-kontrastit
Jeta reale e letersia……………………
Per shume njerez jeta reale eshte dicka monotone, e...
ADOLESHENTI ESHTE S...
Lloji: Ese argumentuese
ADOLESHENTI ESHTE SHERBETOR I MOSHES, APO ESHTE ZOT I VETVETES??...
Adoleshenti eshte njeri. Pavare...
vepres lahuta e m...
Lloji: Ese krahasuese
iliada eshte kryeveper boterore eshte zanafilla e letersise e cila sherben si themel i letersise kom...
Dhuna ne shoqerine ...
Lloji: Ese argumentuese
Sapo lindim ne behemi pjese e nje trungu shoqeror te quajtur familje. Por pjese e kesaj familje nuk...
"Padrejtesia e Jete...
Lloji: Ese shpjeguese
Je duke qare? Pse po qan? Cfare po ndodh me ty?
Oh, une e di cila eshte arsyeja qe ti qan me kaq n...
SI DO TA SHKRUANIT ...
Lloji: Ese argumentuese
Vepra e Molierit eshte mjaft aktuale edhe ne ditet e sotme. Fenomeni i mjekeve te cilet jane mjaft ...
