Familja nuk eshte nje dicka e rendesishme,por eshte gjithcka.Familja eshte busulla qe na udheheq qe nga qarja e
pare,ajo eshte baza e shoqerise dhe shperfytyrimi i dashurise se pacmueshme familjare ka terhequr sin je magnet shume
mendimtare te ngrejne zerin per prinderit fatkeq e te vetmuar.Keshtu pra,romani “Xha Gorio” shtjellon para nesh
dramen e atesise,historine e nje dashurie te pakufishme aterore ndaj vajzave te tij egoiste e mosmirenjohese.Ky roman
me nje force tronditese zbulon gjithashtu honet e pasioneve njerezore,veseve,krimeve,demon stron pushtetin e
pakufishem te parase ne shoqerine franceze,qe nuk lene te ngrene krye ndjenjat fisnike. Prandaj,persoazhi protagonist
Xha Gorio tregon qarte calimet e shoqerise dhe rrezikun e shkaterrimit te saj nga ky virus,sa I rezikshem, por dhe I
rendesishem ne gjirin e saj.Gjithashtu ky baba ruante siperfaqe te medha ne zemren e tij per dashurine e te
bijave,gjithcka qe I kishte mbetur ne kete bote.Por si ia shperblyen ato edhe ne momentin e fundit te jetes ku gjithkush
pa perjashtim ka te drejten qe te kete nje fund te lumtur dhe te drejte?!
Te dyja bukuroshet faktikisht kane hequr dore nga plaku I tyre,I cili u ka dhene atyre gjithcka.Madje mes dy
motrave ekziston edhe nje revalitet sepse ndryshe nga kontesha Anastasia,baroneshen Delfina nuk e pranojne ne
shoqerine e larte.Keto dy psikologji deshmojne realitetin e shthurjes se familjes ne periudhen e Restaurimit ne
France,realiteti I cili tregon se dashuria per babain perkthehet ne kambiale apo perfitime material e sociale,kurse
mungesa e dashurise mes motrave shpreh thelbin egoist te gjithseciles si pasoje e shterpersise se tyre shpirterore dhe
mungesen e dashurise per tjetrin,qe vjen si pasoje e mungeses se nje vizioni njerezor mbi jeten.Gjithe shthurja e familjes
eshte ne fakt degjenerimi I shoqerise dhe degradimi I ketyre vajzve vjen pikerisht si pasoje e materializmit te ndjenjave.
Por si ka qene ne fakt raporti I plakut me te bijat dhe familjet e tyre?Ne te vertete xha Gorio I urren dhenduret dhe I
fajeson ata per te githa fatkeqesite e vajzve te tij.Arsyet pse eshte ngritur ky raport urrejtjeje me ta vjen si pasoje e faktit
se Xha Gorioi I verbuar nga dashuria per te bijat mendon se ata jane fajtore per te gjitha sjelljet e tyre famekeqe dhe per
palumturine e martesave te tyre,pa menduar qe keto martesa nuk jane pasoje e dashurise,por e pazareve dhe qe shkojne
perpara duke u bazuar mbi mashtrimin dhe injorimin bashkeshortor.Kohen qe duhet te zere familja,per vajzat e Gorioit e
zene ballot,energjine qe ato duhet ta cojne tek bashkeshortet dhe babai,ato e cojne drejt drites se zbehte te salloneve te
Parisit,ambicia e tyre seshte jeta e lumtur,por jeta luksoze dhe me pasione te shpejta. Pra, urrejtja e Goriot per dhenduret
vjen si pasoje e pafuqishmerise se tij per te gjykuar veten ne raport me prindin qe ka qene,ndaj dhe urren ata qe te mos
urreje vajzat.
Por cili eshte fati tragjik I babait ne raport me dy vajzat,me jeten,te huajt,por edhe me shoqerine? Fati tragjik I
Gorioit ne raport me jeten dhe dy vajzat qendron tek shfaqja e fenomenit te atvrasjes dhe vdekja ne vetmi,ndersa ne
raport me natyren eshte fati I gjithsecilit dhe ne raport me shoqerine,ai per ate qe punoi,per ate u varros si fisnik.
Megjithate vetmia,atevrasja nuk na japin mesazhin e egoizmit sepse ai I ka rrenjet e thella,por ka te beje me aftesine
tone per te zgjedhur rrugen tone si e duam,ne fund te fundit edhe vajzat e Gorioit jane ne nje fare menyre viktima te
pasionit te babait te tyre per to.
Atehere lind pyetja,po ne raportin eter e bij ne shoqeri,nga buron egoizmi I vajzave te tij? Figura dhe fati I Gorioit ne
raport me vajzat duhet pare minimalisht ne dy aspekte:detyra aterore dhe detyra e nje babai te verbuar nga dashuria per
vajzat.Xha Gorio e ka kryer detyren aterore te sigurise dhe dashurine ndaj vajzave te veta ne menyren e tij.por Pse ai u
“keqkuptua” nga te bijat?Pikerisht nga egoizmi I vajzave,te cilat nuk e kuptuan si duhet rolin e babait dhe nuk diten te
vleresojne dhe te duan vecmas babin nga te mirat material qe siguron figura e tij.Dhe deri ne kete pike,si ne fragment
ate e katandisen te bijat,te cilave u ka dhene gjithcka dhe eshte gati te vdes per to,vetem qe ato te jene te lumtura.Ai e
karakterizon dashurine per vajzat “I dua bijat e mia,me shume se sa e do Zoti boten qe e krijoi…”, dhe nuk iu ka
refuzuar asgje dhe pa e kuptuar I ka mesuar ato me luksin qe terheq pas vetes harxhime te pafundme.Megjithate ai nuk
kerkonte asgje prej tyre,po vetem shpresonte “qe bijat e tij do te mbeteshin vajzat e tij,qe ai do t’u ndertoje atyre dy
jete,dy shtepi,ku gjithmone do te gjendet dashuri dhe ledhatimi.
Gjithashtu,Gorio kishte enderruar per vete nje jete,ne te cilen do te donte te jetonte.Ai ishte I bindur se “vajzat e tij e
duan shume” dhe mendon se “si baba eshte I lumtur”,”Secili di te doje ne menyren e vet”-thote plaku dhe ne veprimet e
vajzave te tij,ai sheh dashuri te vecante.Heroi ia ka mbushur mendjen vetes se “ato jane gati ta mbulojne ate me lloj-lloj
dhuratash’’.D ashuria e tij eshte aq e paster dhe madheshtore,saqe e harron krejtesisht veten,eshte I gatshem te shese
atin,birin dhe shpirtin e shenjte,vetem te shpetoje te bijat,qofte edhe prej nje pike loti.Prandaj enderrat e plakushit behen
hi e pluhur,por ne fakt e gjithe jeta e tij eshte shembur,dhe jo enderra.Ai nuk kishte enderruar te ishte I lumtur,ai kishte
punuar qe te arrinte lumturine.
Pergjate rrefimit,heroi pohon se eshte “I lumtur ne menyren e tij”,por ne thellesi te shpirtit ai e di te verteten per te
bijat,vetem se nuk do ta besoje qe vajzat e tij munden ti harrojne te gjitha perkujdesjet e tij.Ne te vertet vajzat nuk e
cojne asnjhere ndermend qe kane nje baba.Dhe ai vdes ne pisllek dhe mjerim ,ndersa ato argetoheshin ne ballo.Por ai
ndihet I lumtur ne kete menyre sepse ai e ka zgjedhur vete te jete nje baba I tille,dhe se lumturia e se bijave mbi
lumturine peronale eshte me se normale per te.
Ne fragment mendoj se kemi tragjedi edhe njerezore,sociale dhe universal te vetmise besnike per individin.Ai
“vdes si qen”,pa arritur ti shohe te bijat dhe pa dhene e marre lamtumiren me to.Tragjedia njerezore qendron ne faktin se
njeriut eshte I vdekshem,gjithashtu dhe tek tragjedia e individit qe humb funksionin e tij ne jete dhe nga neri kthehet ne
banke.Tragjeia sociale qendron tek e gjithe shoqeria e ndertuar si etille ne roman. Kurse tragjedia universal qendron tek
vetmia qe e pret gjithsecilin ne jeten e tij te drejte dhe te perkushtuar.Ndersa drama e vetmise qendron tek dy te huajte
qe I gjenden prane Gorioit ne momentin para vdekjes,tek shikimet,gjymtyret e mbledhura dhe mosshtrengimi I duarve te
asnjerit prej personazheve qe I rrine prane.
Ne prag te vdekjes se tij Xha Gorio shihet i rrenuar shpirterisht . Vetem ne minutat e fundit para vdekjes ai guxon ta
shikoje te verteten ne sy.Gorio e ka ditur qe ishte paraja qe blinte dashurine e vajzave te veta, por asnjehere nuk ka
dashur ta besoje .Tani qe gjendet i vetem, i braktisur, ai arrin ta shprehe dhimbjen e tij : atvrasjen . Nese ai do te kish
patur ende para vajzat e tij do i dhuronin pafundesisht puthje dhe lot ,dy elemente kaq te ndiera te blera me para.Lotet
dhe puthjet do te ishin artificiale ,te shtiruara , te dhene per interes.Dhe intensiteti i ndjenjes se tij jepet permes fjalise
“do te me lanin faqet me te puthura” bie ne kontrast me shprehjen “ato do te ishin ketu, me lot neper faqe”.
Ne prage te vdekjes ai ka prane vetem Ratinjakun dhe atij i krijohet iluzioni qe po te kishte djale, ai nuk do sillej si
vajzat e tij, nuk do ta donte vetem per para. Por Xha Gorioi nuk e kupton qe problemi nuk qendron vetem tek vajzat e
tij, por tek shoqeria ne pergjithesi, e cila shikon si njesi matese te gjithçkaje parane. Edhe djali do ishte sjelle njesoj me
te, ashtu si vajzat.
Ne shtratin e vdekjes Gorio thote:“I doja aq shume, saqe prape shkova te to, si ai kumarxhiu ne bixhoz.”. Pasion
mbizoterues nenkupton se personazhi perjeton nje pasion aq te fuqishem, sa e tere jeta e tij kushtezohet nga ai
perjetim.Dhe pasioni mbizoterues tek prindi Gorio eshte dashuria per te bijat dhe ai nuk mund te kuptohet si personazh
jashte kesaj dashurie. Kur e sheh se te bijat i jane larguar perfundimisht, pra kur pasioni mbizoterues nuk ka me objekt
ku te shprehet, Gorioi fiket dhe vdes.
Gjate monologut shprehjet dhe fjalite ne kllapa shenojne momentet kulmore ne gjendjen psikologjike te Xha
Gorioit. (Oh! ç’martirizim mizor!) (Plage e kam kete te shkrete koke!) !...( Me dhemb, me dhemb shume, o zot!
Mjeket, ku jane mjeket, sikur te ma hapnin koken, nuk do vuaja kaq shume.) Balzaku eshte mjeshter per t’i dhene
dramaticitet subjektit e per ta çuar ate ne menyre te natyrshme drejt pikave kulmore. Monologu shperthyes i jep romanit
gjalleri dhe force te jashtezakonshme.Gjykimet pergjithesuese marrin formen e sentencave morale.
Gorioi i drejtohet edhe Perendise,‘’Po meqe Ti e di se ç’te zeza kam hequr, meqe ti i ke numeruar thiket qe kam
marre ne ate kohe qe me plaku, qe me nxiu, qe me vrau, qe me thinji, pse me ben te vuaj sot?’’.Ky enumeracion eshte
rrites, rritet pesha e vuajtjes: fillimisht te plak, pastaj te ben te vuash, etj. Enumeracioni thekson tragjizmin e situates ne
te cilen ndodhet Xha Gorio dhe njekohesisht percjell revolten e tij per vuajtjet qe ka kaluar.Por,ai vazhdon te shpresoje
“... ato do te ishin ketu, do te me lanin faqet me te puthura!...”.Por te lash faqet me te puthura kur interesi ndaj personit
eshte i madh. Vajzat nuk jane ketu se s’ka me babai i tyre c’t’u jape. Toni qe perdor autori eshte therres dhe kjo mbetet
nje ironi.
Fjale goditese ne monolgun e tij eshte edhe fraza:“Duhet te vdesesh,q eta kuptosh se cjane femijet.Ne u japim atyre
jeten,ata na japin vdekje.”Ku duhet te vdesesh lidhet me momentin e perballjes me te verteten dhe q eta kuptosh se
cjane femijet do te thote se lidhet drejtperdrejte me realizmin kritik sepse Gorio ka kuptuar se ka deshtuar ne misionin e
tij dhe se nuk eshte fjator per kete deshtim.Ne u japim jeten,ata na japin vdekjen,kjo antitez lidhet me sakrificen
sublime te prinderit per te dhene dhe ushqyer jeten e femijeve te vet.
Lotet e Gorioit jane shenja e fundit per jeten dhe keqardhjen qe njeriu ndjen duke mos e pare vetveten te shperblyer
aty. “Dy pika loti iu rrokullisen nga syte e I mbten ne zgavrat e skuqura.Ah,pot e isha I pasur ,pot e kisha ruajtur
pasurine time e te mos ua kisah dhene,ato do te ishin ketu,do teme lanin faqet me te puthura!(dashuria per interes),Do te
banoja nje nje pallat ,do te kisha dhoma te bukura,sherbetore…Para te jep gjithcka,edhe vajzat(egersia e
materials)…Jo,desha te isha I pasur,do ti kisha pare!Per bese,kushedi?” .Gorio parape seshte I sigurt mbi vajzat e
veta,por ai duhet te japi dashuri.
Ai me ne fund e pranon:“Ato te dyja kane zemer guri” ku shohim revolten e babait ndaj vajzave dhe asaj cka ato kane
mbjelle brenda vetes se tyre qe per pasoje reflekothet ne sjelljet egoiste ndaj tij. Ndersa “Kaq e madhe ishte dashuria
ime per to,saqe nuk mbetej vend per dashurine e tyre ndaj meje”,lidhet me apologjine mbi ndjenjen dhe mekanizmin e
gabuar te demonstrimit te saj.Vete plaku Grande I ushqeu vajzat me dashurine per materiale. Gjithashtu, kjo lidhet si me
egoizmin ateror, ashtu edhe me ate te vajzave ne vetevete.
Drama e fjaleve te Gorioi “Sjam budalla une,jo,mos kini merak,te gjitha I kam vene re” qendron tek heshtja ,qe ne
disa nuance eshte edhe pasoje e frikes se plakut per te thene te verteten.Frika nuk vjen si pasoje e realitetit te hidhur ne
te cilin bashkejeton ai me vajzat e veta,po qendron tek fakti se mos ne ndonje moment,ai sdo te jete dashur
mjaftueshem me te biajt. Ai deklaron se vajzat ja kishin me djallezi,domethene se vajzat kishin nje qellim te vetem ndaj
atit te tyre,ate te zhvatjes Brenda per Brenda familjes.Kjo do te htote shperberjen totale te bashkesise familjare,e cila
eshte berthama e shoqerise.Per pasoje eshte shembur vlera morale e shoqerise.
Gjithashtu Balzaku perdor apostrofin (O perendi! Po meqe ti e di se cte zeza kam hequr…) per te dhene thirrjen qe
Gorio I ben Zotit.Ai gjithashtu ka perdorur koncepte teologjike si mekati,shpagim,vesi etj.qe lidhen me gabimin e tij
ateror te dashurise se semure.Megjithate,ai nuk kerkon vetegjyqesi dhe Zotit nuk I lutet per ndeshkim,por per falje si per
veten,ashtu edhe per vajzat.
Ai I ben vetegjyqesi vetes ne momentin kur ndergjegjesohet se shkak I sjelljes se padenje te vazjave eshte edhe
dashuria irracionale qe ai ka ushqyer per te bijat.”Une ekam lare meaktin qe I kam dashur teper.Ato ajne shpaguar mire
per dashurine time,me kane torutruar si xhelete.”Megjithate ai prape I therret vajzat e tij me force.Dhe ai ka te drejten e
vet morale te mendoje se ai e ka fituar sfiden e te qenit prind I mire,e I respktuar nga vajat.Gjithashtu eshte e drejta e
gjithsecilit qe fundin e jetes ta kete shume te lumtur dhe te drejte.
Zemerata e plakut ndaj vetvetes,ndaj braktisjes dde ndaj shoqerise,shikohet tek pyetja”Me thoni,kam apo skam te
drejte,miqte e mi?”Zemerata ndaj vetvetes eshte pse nuk u soll ndryshe,pse nuk e kreu funskionin e vet,si ka mundesi qe
vajzat dhe jeta te silleshin keshtu ndaj tij.Pyetja retorike qe ngre Gorio nuk lidhet me mungesen e drejtesise,por eshte
vazhdim I dhimbjes dhe apologjise qe ai po ngre per veten dhe per jeten.
Shpirti I tij flet per falje ne formen “oh,sikur…”dhe kjo tregon se figura dhe detyra eprinderit eshte qe te jete tolerant
dhe I dhimbsur ndaj femijes,sepse tolerance eshte zemergjeresia dhe dhembshuria e shpirtit te plakut.
Fraza “Aq fort I doja,saqe I duroja te gjitha fyerjet,me te cilat me shisnin nje therrime gezimi te turpshem”. Tragjedia
qendron ne faktin se ai rreshti se qeni prind dhe si pasoje vajzat nuk kishin ndergjegjen e tyre ,ndjenje e respektit ndaj
tea tit.Materializmi I dashurise prinderore solli materializmin e gjithe ndjenjave te tjera per plakun.
Se fundmi,shpresa e ketij babi,e dashurise se tij per vajzat nuk cenohet as nga mospergjigja.”Po I degjoj,po
vijne.Po,po, do te vijne…) Shpresa e ketij moment se ato do te vijne eshte tregues qe babi ne shpirtin e tij ateror I ka
falur vajzat,ndersa permndja e ligjit natyor,per perkushtimin e vajzave ndaj tea tit tregon anen etike,ate te arsyetuar te
asaj cfare Gorio dhe cdo prind pret nga femija.Gorio beson tek drejtesia e dashurise dhe eprindit,prandaj ende
shpreson.Por ai nuk pret qe vajzat ti vijne per karakterin qe kane,por pikerisht per detyrimin prinderor,qe eshte I
pakundershtueshem.Duke pare dhe foljes:po vijne(etashme) dhe do te vijne (e ardhme)tregon se qendrimi I tij nga
besimi I tanishem,kthehet ne besim per te ardhmen,cka tregon qe vajzat nuk do te vijne.
Dhe ne fund monologu i Xha Gorioit mbyllet me bekimin qe ai u jep te bijave, megjithese vdes i braktisur prej tyre
dhe kjo eshte nje zgjidhje brenda natyres se personazhit, sepse pasioni i tij mbizoterues, pra dashuria e tij per to, eshte
mbi gjithcka; ajo eshte semundje patologjike qe nuk mund ta lejoje te veproje ndryshe, pervecse t’u nenshtrohet vajzave
dhe te uroje me te miren per to.
Pra,perfundimisht,dashuri a gjithmone perceptohet si nje marredhenie ku individet japin dhe marrin . Nese dikush te
fal dashurine, gjene me sublime ne bote ,ne nje menyre apo tjetren ti ndihesh i obliguar shpirterisht ti falesh po ashtu
,sidomos ne marrdheniet prinder-femije .Ne rastin e Gorioit, pavaresisht sa beri ai per vajzat e tij, per te fituar dashurine
e tyre, ai nuk ia arriti te kishte dashurine e tyre. Ajo pakez dashuri e shfaqur ne trajten e buzeqeshjeve apo ‘ledhatimeve’
te tipit : Babucko .. ishte e blere me para ,dashuri artificiale, jo e vertete. Ne fund te jetes se tij shohim qe vajzat nuk
shprehin asnje fare dashurie per babain e tyre,madje as mirenjohje, dhe as nuk kryejne detyren e tyre si vajza, thjesht nje
obligim i te qendruarit afer personit qe te solli ne jete diten e fundit te tij.Kjo tragjedi ndikon tek te gjithe qe sa kemi
kohe te ndergjgesohemi ne rregullimin e marredhnieve ne familjes,sepse kjo eshte baza e shoqeise,jo si familja e
Balzakut,ne romanin “Xha Gorio”.
Ndalohet rreptesisht ri-botimi i paautorizuar i veprave te postuara ne kete
website neper website te tjera!
Perjashtim ben rasti kur shkruani emrin e vertete te autorit te vepres se
bashku me linkun zyrtar te vepres!
