Viktor Marie Hygo lindi më 26 Shkurt 1802 dhe vdiq më 22 Maj 1885. Ai ishte një poet, romancier dhe dramaturg francez dhe ishte pjesë e lëvizjes romantike. Është konsideruar si një nga shkrimtarët francezë më të mëdhenj e më të njohur. Në Francë njihet më shumë për poezitë e tij, por në vendet e tjera njihet më shumë për romanet “Të Mjerët?” dhe “Katedralja e Parisit”. Po ashtu ka lënë pas rreth 4000 vizatime të cilat u njohën në mbarë botën dhe u bën pjesë të shumë fushatave sociale të rëndësishme sociale, ndër të cilat mund të përmendim fushatën për shfuqizimin e dënimit me vdekje.
Në rininë e tij ai mbështeste aristokracinë, por tek vitet kalonin u bë mbështetës i republikanizmit. Veprat e tij prekin cështjet politike dhe shoqërore më të rëndësishme të kohës.Ai u varros në Pantheon. Portreti i tij u stampua në frangën franceze.
Katedralja e Parisit është një roman historik, shkruar nën ndikimin e mbresave të Revolucionit që përmbysi monarkinë. Ngjarjet janë vendosur në shekullin XV por trajtojnë probleme morale dhe filozofike të kohës.
Hygo ishte romantik, ndaj ndryshe nga klasicistët të cilët iu drejtuan antikitetit, autori iu drejtua periudhave të lavdishme historike. Ai synon të vërë në pah epërsinë e sistemit republikan kundrejt atij monarkik.
Romantikët francezë trajtuan subjekte të marra nga Revolucioni francez 1789 që shënuan kthesë në historinë e vendit dhe pranuan rolin e popullit në shoqëri.Edhe Hygo trajton epërsinë morale të përfaqësuesve të popullit, të cilët qëndruan më lart se feudalët e klerikët.
Në themel të konflikteve dramatike në roman qëndrojnë kategoritë morale të së mirës e së keqes.
Ideja e dashurisë për njeriun e mirë përshkon tërë romanin dhe lëviz ngjarjet.
Fitorja e Hygoit romantik qëndron në realizimin në vepër të triumfit të së mirës mbi të keqen (por jo duke u nisur nga dukja por nga thelbi- triumfi i Kuazimodos mbi Klod Frolon).
Me këtë vepër Hygo vjen si demokrat e përparimtar, i cili ngrihet kundër gjithckaje ç’njerëzore që sipas romantikëve përfaqësohej nga feudalizmi e autokratizmi i shek. XV. Autori paraqet përmes shek. XV papajtueshmërinë me moralin e kohës kur jeton vetë.
Ai shtron idenë se: arbitrariteti autokratik mbretëror dhe klerik bie ndesh me logjikën dhe ndjenjën njerëzore. (Esmeralda dënohet nga autoritetet feudalë- kishtarë; Kuazimodo i pafajshëm nga gjyqi mbretëror). Pavarësisht fundit tragjik, fitorja u takon vlerave njerëzore, pasi shoqëria përparon në sajë të sakrificës së këtyre njerëzve.
Fabula
Në vitin 1482, gjatë Festivalit të Gaztorëve në Paris, Kuazimodo, kurrizoja i Notre Damit, zgjidhet Papa i Gaztorëve sepse është njeriu më i shëmtuar në Paris. Turma e vendos në një fron dhe e shëtit nëpër Paris. Pier Grenduari, një poet dhe filozof, përpiqet më kot që turma të shoh shfaqjen që ai ka përgatitur në vend të paradës. Kardinali Klod Frolo shfaqet,e ndalon paradën dhe e urdhëron Kuazimodon të rikthehet në Katedrale. Tek është duke kërkuar për dicka për të ngrënë, Grenduarit i bie në sy bukuria e Esmeraldës, një kërcimtare cigane, dhe vendos ta ndjekë deri në shtëpi. Papritur Esmeralda sulmohet nga Kuazimodo dhe Frolo. Grenduari nxiton ta ndihmojë, por bie pa ndjenja nga goditja e Kuazimodos. Frolo ja mbath. Ndërkohë mbërrijnë Harkëtarët e mbretit të udhëhequr nga Febysi. Ata kapin kurrizon. Ndërkohë më vonë atë natë nje vonë një grup hajdutësh janë gati ta varin Grenduarin, por Esmeralda e ndihmon. Ajo pranon të martohet me të për katër vite, pasi kjo do t’i shpëtonte jetën.
Тё nesërmen Kuazimodon e cojnë në gjyq. Ai duhet të kalojë dy orë torturë në sheshin e Grevës.Ai rrihet lidhur pas shtyllës së turpit, rrotullimin në rrotë dhe duron fyerjet dhe poshtërimet e njerëzve të cilët e urrejnë sepse është i shëmtuar. Ai lutet për ujë, por askush nuk e ndihmon, derisa Esmeralda bën përpara dhe i sjell dicka për të pirë. Në atë cast një grua me thes në trup quan Esmeraldën “hajdute fëmijësh” dhe e akuzon për rrëmbimin e të bijës 15 vjet më parë.
Disa muaj më vonë Esmeralda është duke kërcyer përpara katedrales, kur Febysi e thërret t’i afrohet. Ajo ka rënë në dashuri me të dhe skuqet kur ai i kërkon të takohen më vonë atë natë. Frolo i shikon nga maja e Notre Damit dhe bëhet xheloz. Ai ka një dëshirë të ngultë për Esmeraldën që e bën ta shohë atë si magjistare që e ka mallkuar.
Në një qeli të fshehtë brenda katedrales ai planifikon ta zërë në kurth Esmeraldën dhe ta bëjë të tijën. Natën ai ndjek Febysin gjatë rugës për të takuar Esmeralden dhe e godet disa herë me thikë. Ai ja del të arratiset ndërkohë që Esmeraldën e kapin rojet e mbretit.
Pasi e torturojnë gjatë giyqit Esmeralda detyrohet të pranojë akuzat e rreme për vrasjen e Febysit. Ajo po ashtu pranon që është një shtrigë. Ajo dënohet me vdekje dhe do te varet në sheshin e Grevës. Frolo e viziton në burg dhe i deklaron dashurinë. Ai i përgjërohet që ajo ta dashurojë, por ajo e refuzon dhe e quan vrasës. Përpara se ta varin, Esmeralda duhet të poshtërohet përballë Notre Damit. Ajo dallon Febysin mes turmës dhe e thërret. Ai i ka mbijetuar sulmit, por nuk do që të tjerët ta mësojnë që ishte plagosur. Febysi largohet nga Esmeralda dhe futet në shtëpinë e gruas së tij të ardhshme. Pikërisht atëherë Kuazimodo lëshohet poshtë me një litar, e rrëmben, futet në katedrale dhe bërtet “Strehim!”. Ai kishte rënë në dashuri me të kur ajo e kishte ndihmuar.
Esmeralda nuk mund të ekzekutohet për sa kohë që qëndron brenda katedrales. Në fillim ajo e ka të vështirë qoftë edhe ta shikojë Kuazimodon, por me kalimin e kohës bëhen miq. Megjithëse është shurdh, atij i pëlqen t’i qëndrojë pranë kur këndon. Ndërkohë një grup ciganesh vendosin ta shpetojnë Esmeraldën kur mësojnë se Parlamenti ka vendosur ta largojë nga katedralja. Kur Kuazimodo i sheh mendon se ata kanë ardhur për të vrarë Esmeraldën dhe mbrohet sa më mirë të mundet, duke vrarë shumë prej tyre. Ndërkohë Frolo ka përfituar nga situata për ta nxjerrë Esmeraldën nga katedralja. Ai i ofron dy mundësi: ose do të thotë që e dashuron ose do të varet.
Esmeralda kërkon të ekzekutohet dhe ai largohet duke e lënë me motrën Gudule. Ato zbulojnë që janë mama e bijë. Gudula përpiqet ta mbrojë të bijën por është shumë vonë. Kur Kuazimodo merr vesh vdekjen e Esmeraldës e vret Frolon, më pas zhduket përgithmonë . Disa vite më vonë disa varrmihës që erdhën të kërkonin kufomën e Oliver le Denit, gjetën dy skelete të përqafuara: njëri ishte skeleti i një gruaje dhe tjetri skeleti i kurrizos.
Subjekti i romanit
Ideja për romanin lindi, sipas vetë autorit, nga një mbishkrim në qoshen e errët të Katedrales së fjalës “ananke” (fat-greq.vj). Nga kjo buron fakti që vepra përshkohet nga ideja e varësisë së njeriut të Mesjetës nga dogmat e bestytnitë fetare.
E jashtëzakonshmja, rastësorja, befasuesja dhe tronditësja përbëjnë elementet bazë të rrefimit romantik, qe perbëjnë thelbin e romanit.
Në përputhje me këtë element përmbajtësor, romani mbushet me hiperbola e të papritura të habitshme e fantastike (Cakimi rastësor i Esmeraldës me të ëmën, papucet e ruajtura, shpëtimi i Esmeraldës në mënyrë të habitshme nga trikëmbëshi, fundi i llahtarshëm i Frolos, dënimi i Kuazimodos, skeleti i Esmeraldës, skeleti i Kuzimodos rreth saj).
Situatat e jashtëzakonshme janë realizim parësor i veprës, sikurse ndeshjet befasuese me heronj të shumtë, euforia e turmës dhe pushteti i saj.
Pjesë përberëse e subjektit janë edhe përshkrimet e mrekullueshme të arkitekturës gotike të Katedrales së Parisit. Theksohet ideja se mrekullitë janë produkt i duarve te mjeshterve popullorë , kurse klerikët dhe feudalet vetëm shijojnë bukurite e tyre.
Katedralja vjen si vepër madhështore, sikurse është edhe vend tragjedish të llahtarshme, rrjedhojë e veprimeve të padrejta, është selia e Klod Frolos, sikurse vendqë ndrimi i Kuazimodos dhe vendstrehimi i Esmeraldës.
Vlerat Artistike te veprës
Ka rendësi për mesazhet që transmeton.
Për realizimin e portreteve njerezore në formën më të mirë, përmes përshkrimit të detajuar të tipareve fizike e shpirtërore, përmes analizës psikologjike të tyre.
Për përmbushjen e tipareve të romantizmit evropian.
Për humanizmin që përshkon veprën.
Për kontrastet e forta tronditëse që përbëjnë indin e romanit.
Romani shquhet për skena masive plot me gaz, hare e bujë.
Madhështia e Katedrales simbolike është force që tërheq, të jep besim, e cila vjen në kontrast me djallëzinë e klerikëve.
Zemërimi i turmës në mbyllje të romanit dhe përmbytja e tyre drejt dyerve të Katedrales për të shpëtuar Esmeraldën, ështe shpërthimi i poetit kundër dhunës mesjetare.
Hygo e respekton popullin, të cilit nuk ia fsheh paragjykimet, frikën apo problemet e injektuara nga klerikët e feudalët. Ai nuk idealizon por pohon se: bukuria e mirëfilltë gjendet në popull.
Moralisht populli qëndron shumë më lart se aristokratët e klerikët.
Personazhet kryesore
Kuazimodo– kurrizoja i Notre Damit është braktisur që foshnje tek shkallët e Katedrales dhe është adoptuar nga kardinali Klod Frolo. Ai është i deformuar: ka nje gungë të madhe në kurriz dhe një më të vogël në kraharor. Syrin e djathtë ja mbulonte krejtësisht një lyth i madh dhe buzët i kishte të çara. Ai ishte po ashtu shurdh. Kuzimodo shikohet si një personazh i pastër, i dashuruar pas katedrales dhe kambanave, të cilat janë për të e vetmja mënyrë komunikimi. Tërë parisienët e duan tingullin e këmbanave por e urrejnë Kuazimodon sepse është i shëmtuar. Emri i tij, i përkthyer fjalë për fjalë , do të thotë “i gatitur përgjysmë”.
Klod Frolo – shihet si antagonisti në roman. Sidoqoftë ai nuk i përngjet personazhit klasik të lig por është mjaft i zgjuar dhe i dashur. Ai e do të vëllain Zhanin dhe bën gjithcka që mundet për ta bërë atë të lumtur pas vdekjes së prindërve. Ai përkujdeset edhe për Kuazimodon, të cilin përpiqet ta edukojë ashtu si dhe të vëllain duke e mësuar të lexojë e të shkruajë. Fakti që ai deshtoi si me të vëllain ashtu dhe me Kuazimodon (i vellai u bë pijanec, Kuazimodoja kishte pamundësi fizike) mund ta ketë shtyrë drejt cmendurisë. Kurrizoja bëhet sa simbol i dështimeve të tij aq edhe një vegël për tu perdorur kundër shoqërisë.
Ndalohet rreptesisht ri-botimi i paautorizuar i veprave te postuara ne kete
website neper website te tjera!
Perjashtim ben rasti kur shkruani emrin e vertete te autorit te vepres se
bashku me linkun zyrtar te vepres!
