Misteri, ai element qe i jep jete letersise ne parim, eshte gjithashtu pothuajse inekzistent ne disa rryma te ketij arti. Shkrimet e tipit romance, fantazi, triller e horror e kane mistiken baze te tyren. Sidoqofte nje rryme e ka kete tipar krejtesisht te zbehur, e shpesh here te padukshem. Kjo rryme do te perfshinte llojet e zhanrit historik.
Arsyeja kryesore qe zhanri historik ka nje mungese te forte misteri, eshte sepse historia pak a shume njihet nga pjesa derrmuese e lexuesve. Fundi i ngjarjes dihet. Lexuesit kryesisht nuk kane kureshtje apo deshire te shpenzojne kohe me nje shkrim te gjate, qe ne fund dihet si mbyllet. Sa i mistershem mund te jete „Jul Cezari“ i Shekspirit? Fare. Dihet nga historia se Cezari u vra nga nje komplot prej disa senatoresh romak, te cilet vetequheshin Liberatore, protagoniste prej tyre Bruti dhe Kasi. Shekspiri sjell perseri te shkuaren, duke i qendruar besnik fakteve historike, qe e ben shkrimin pjeserisht jo-mistik. Them pjeserisht sepse misticizmi ne kete rast nuk eshte zhdukur teresisht por ka jetuar vetem ne aspektin e zhvillimit te ngjarjes. Nje shkrim letrar me baze historik, kurre s’mund te merret 100% si i mireqene. Te tilla vepra vertet i qendrojne besnike fakteve qe njeh historia, por trillojne nje alibi te gjate se si u arrit deri ne perfundim, dhe kjo per shkak se askush nuk ka prova fikse per kete ure mes ngjarjeve. Shekspiri trillon dialogjet mes Brutit dhe Kasit, trillon endrren paralajmeruese te gruas se Cezarit dhe trillon shume nga detajet e vrasjes. Pra, kureshtja e nje lexuesi konsiston vetem ne keto alibi jo-reale qe autori simulon per te arritur ne piken ku duhet.
Megjithate, jo gjithe shkrimet letrare me baze historike i humbin vlerat mistike. Mjaft qe te trajtosh nje teme te pakapur me pare, dhe te mos i perqendrohesh historise ne plan te pare, por nje aspekti origjinal te saj. Ismail Kadare tek „Keshtjella“ sjell nje risi krejt origjinale. Synimi i tij kryesor nuk eshte thjesht te jape nje informacion te detajuar si ndodhi rrethimi i Krujes, por te paraqese kendveshtrimin e nje turku per Shqiperine, konkretisht Tursun pashait. Vertet rrethimi mund te mos jete ndonje mister i rendesishem per lexuesin, per arsye se eshte trajtuar ne disa vepra te tjera, por romani ofron me teper se kaq. Ofron te parit e Shqiperise dhe shqiptareve me syte e nje komandanti osman, kur deri dje na jane servirur vetem kendveshtrimet sipas shqiptareve. Perseri ka nje paradoks te konsiderueshem. Kadare s’ka asnje fakt se si nje turk e shihte luften. Fakte sot s’mund te gjejme as sesi vete shqiptaret e shihnin, aq me pak popullsia kundershtare. Perseri trillim. Lexuesi eshte i vetedijshem qe shkrimi nuk ka nje vertetim bindes. Sidoqofte, ideja e dickaje origjinale, qofte dhe jashte reales, e ben lexuesin kureshtar.
A jane te destinuar romanet letraro-historike te mos kene kurre misticizem ne plan te pare? Nje rryme si fiksioni historik, ne te cilin personazhet kryesore jane te trilluar, ama qellimi i shkrimit eshte te nxjerre ne pah nje dukuri te se shkuares, ka me shume gjase te dale i mistershem. Ngjarjet e trilluara kane bazen e vet reale ne histori dhe me disa ‚zbukurime’ pikante nga autori mund te krijojne goxha emocion. Njekohesisht lexuesi behet kureshtar dhe adapton nje sasi te bollshme informacioni nepermjet ketij nen-zhanri. Nje shembull i perkryer eshte „Tre musketieret“, nje novele e famshme qe ben fjale per nje periudhe historike ne France, e ku personazhet paresore jane te trilluar. Eshte nje veper me vleresime nderkombetare, ku balancohet letersia me historine. Kjo novele i ve theksin ngjarjes se trilluar, ama ne sfond paraqet ne menyre perfekte situaten politike ne Francen e asaj periudhe.
Eshte i cuditshem fakti se si nje lexues i cfaredoshem ka me shume kuriozitet per dicka te sajuar, sesa per dicka reale. Shkrimet puro-historike nenvleresohen, konsiderohen te merzitshme. Kjo rrethane i detyron dhe vete historianet te adaptojne ne veprat e tyre letrarizma vetem e vetem qe shkrimet e tyre te lexohen. Ne cdo minute qe kalon pastertia e historise behet me e padukshme dhe kjo eshte per te ardhur keq.
Ndalohet rreptesisht ri-botimi i paautorizuar i veprave te postuara ne kete
website neper website te tjera!
Perjashtim ben rasti kur shkruani emrin e vertete te autorit te vepres se
bashku me linkun zyrtar te vepres!
Shembull:
Kris Hasa - http://sq.yourliterary.com/vepra.php?id=1941&lloji=Ese+argumentuese
Vepra te ngjashme
8 Marsi
Lloji: Ese argumentuese
Festa e gruas, është në stinën e pranverës, sepse të gjitha ju, jeni të bukura si kjo stine. ...
babi im
Lloji: Ese argumentuese
babi im esht nje engjell babaiim esht me ...
nena
Lloji: Ese argumentuese
nene moj nena ime ti nuk e di sa shum me ka marr malli per ty un nuk desha qe ti te shkoje me le ne...
7 marsi
Lloji: Ese argumentuese
Te nderuar e te respektuar,mesuesit tone gezuar 7 marsin diten tuaj.Ne kete dite ne ju nderojme juve...
gjaegjeze njish
Lloji: Ese argumentuese
ej, a e dini?
kam zbuluar nje gjaegjeze shume te bukur, e cila thote keshtu:
gjeli kur kendon, mby...
te gabosh eshte nje...
Lloji: Ese argumentuese
Me fal nuk e perseris me, me fal se nuk isha ne gjendje te mir kur gabova i kemi degjuar shum here k...
dashuria per atdheu...
Lloji: Ese argumentuese
dashuria per atdheun eshte e shume e madhe saqe nuk mund te shkruhet neper letra . sado larg te jesh...
Ne duhet të zgjero...
Lloji: Ese argumentuese
Qenia njerëzore,si e vetmja me logjikë,ka mundur të zhvillohet e të krijojë qytetërime madhës...
Mamaja dhe Babai im
Lloji: Ese argumentuese
emi rritur me idene se per prinderit nuk duhet te japim mendim .ata thjesht shihen si personat me te...
Vlerat e njeriut
Lloji: Ese argumentuese
Secili prej nesh ka vlerat e tij.Por ne pergjithesi ne njerezit kemi vlera te cilat admirohen por di...
skenderbeu
Lloji: Ese argumentuese
Hero eshte ai person,i cili arrin deri ne vetesakrifikim per t'i sjelle njerezimit qetesi.Hero quhe ...
pranvera ne katundi...
Lloji: Ese argumentuese
"pranvera eshte nje stin e bukur ku natyra fillon te gjelberohet moti fillon te ngrohet jete e re fi...
