Tema : Shqiperia gjate viteve 1939-1943
1. Figura e Ahmet Zogut
Ahmet Zogu lindi ne Burgajet me 8 tetor 1895 Ne kete kohe 13 vjec Ahmet Zogu behet keshtu shef i krahines se Matit .Ne vitin 1912 Zogu largohet nga Turqia per tu kthyer ne Shqiperi, mbas lajmeve alarmante qe vinin nga vendi i tij. Megjithe moshen e re Zogu eshte i ftuar te marre pjese ne ceremonine e shpalljes se Pavaresise ne 28 nentor 1912.
Mbas doreheqjes se kryeministrit Vrioni dhe Pandeli Evangjeli, Emerohet Kryeminister dhe Komnadat i Ushtrise Shqipetare. Me 2 dhjetor 1922 ai adreson kete mesazh : Jam i bindur se qeveria e re do t’ju pergjigjet deshirave te popullit, njekohesisht deshiren e tij per te krijuar nje shtet Perendimor, plotesisht te civilizuar. Qeveria kurre nuk do te pengoje te drejtat e qytetareve dhe lirine e shtypit. Shqiperia eshte nje vend i vogel dhe politika e saj duhet te jete e qarte, transparente dhe e realizueshme. Ne perkrahim shtetet feqinje dhe kerkojme qe keto shtete te respektojne plotesisht e njekohesisht pavaresine dhe suvranitetin e Shtetit tone.” Me 1924 perballe tensionit te krijuar nga opozita e Nolit Zogu strehoet ne Jugosllavi, ne 20 prill. Me 24 dhjetor Zogu drejto trupat cliruese dhe mberrin ne Tirane ku aklamohet nga populli. 5 janar 1925 Zogu emerohet nga Keshilli regjent i krijuar ne Lushnje, te formoje nje qeveri te re. 21 Janar Zogu paraqet nje projekt kushtetute qe e ben Shqiperine Republike.31 Janar Zogu shpallet President i Republikes Shqipetare. 1925 mbasi mbledh 540 shefat e Krahines se Shkodres, Dibres dhe Kosoves e ju paraqet programin e tij ata i japin besen se do ta mbeshtesin dhe ti sherbejne dinjesisht. Me 1 shtator 1928 ndryshime kushtetues e Shpall Shqiperine Manarki dhe Zogun mbret i Shqipetareve. Kjo behej per ta bere Zogun mbert te shqipetareve ne Kosove dhe Cameri. 27 nentor 1926 dhe 21 nentor 1927 nenshkruhen dy pakte me Italine, keto pakte kane karakter politik, ekonomik dhe ushtarak me nje kohezgjatje 20 vjecare. 2 Maj 1938 Zogu 1 martohet me Zonjushen Konteshen Xheraldine Apollonin, hungareze. 5 prill 1939 Zogu therret Asamblene Kombetare per te shpallur gjendej e luftes. 7 prill Zogu largohet nga Shqiperia. Mbas ketij casti Zogu me familjen kalojne peripeci duke kaluar nga Greqia,Rumani, Poloni, vendet Balte, Suedi, Norvegji per te arritur ne France ne prill 1939 me oborrin e tij te perbere nga 60 vete. 9 prill 1961 Ahmet Zogu shuhet ne Spitalin e Sursnes afer Parisit ne oren 16 ne moshen 65 vjecare.
2. Qendresa Antifashiste ne Shqiperi
Pjesa me e madhe e shqipetareve shfaqen kundershtimin e tyre ndaj pushtimit te vendit nga Italia. Fillimisht , kjo kundershti ishte e paorganizuar . Ajo zhvillohej ne formen e protestavedhe manifestimeve spontane kunderitaliane. Me active ishin te rinjte e shkollave dhe e profesoret e rinj. Ata nxiteshin nga atdhedashuria dhe antifashizmi dhe kundershtonin politikat e pushtuesit per italianizim dhe fashistinizmin e vendit. Keshtu , me 28 nentor 1939 ne Tirane , Shkoder , Korce etj, u organizuan manifestime , ku u shpalos flamuri kombetar shqipetar dhe u mbajten fjalime patriotike . Pushtuesi Italian mori masa te rrepta duke perjashtuar nga shkolla shume nxenes dhe pedagoge. Nga fundi I vitit 1941 , qendresa e shqipetareve kunder pushtuesve italiane filloi te organizohej . krijuan parti dhe organizata qe moren persiper drejtimin e saj . Keto jane :
• Partia Komuniste Shqipetare (PKSH) : u krijua me 8 nentor 1941 nga bashkimi I grupeve komunsite te Korces,Shkodres dhe te Rinjve. Ne mbledhjen themeluese te PKSH-se moren pjese dhe dy komuniste jugosllave: Miladin Popovici dhe Dushan Mugosha , te cilet paten rol te rendeshishem ne vendimmarrjen e parties se sapokrijuar .
PKSH-ja drejtohej nga nje komitet qendror , ne krye te te cilit , prej marsit te vitit 1943 , ishte Enver Hoxha. PKSH-ja synonte vendosjen e nje sistemi socialist ne vend. Por ne kushtet kur u krijua , ajo percaktoi si detyre kryesore organizimin e qendreses se armatosur kunder pshtuesit dhe perfshirejen e te gjithe popullit ne te. Per relizimin e ketij qellimi , PKSH-ja u be nismetare per thirrjen me 16shtator 1942 te nje conference ne fshatin Peze afer Tiranes . Ne kete conference , krahas komunisteve , merrnin pjese dhe mbeshtetes te mbretit Zog , si dhe nacionliste te tjere. Vendimi me I rendesishem I Konferences se Pezes ishte bashkimi I gjithe popullit shqiptar ne lufte kunder pushtuesit . Ky ishte hapi I pare per krijimin e Frontit Nacionalclirimtar (FNC).Konferenca zgjodhi Keshillin e Pergjithshem Nacionalclirimtar , te perbere prej 8 anetaresh , nacionaliste dhe komuniste.
• Balli Kombetar . Nje pjese e nacionalisteve shqiptare kuptuan se Fronti Nacionalclirimtar ishte nen kontrollin e forte te PKSH-se . Ata nuk pranuan te luftonin si pjese e kesaj levizjeje, por prej nentorit 1942 dolen hapur me organizaten e Ballit Kombetar .Ne krye te tij ishte Mithat Frasheri. Programi I Ballit synonte ndryshime te rendesishme ekonomike e sociale ne vend. Balli shprehej se do te luftonte per nje Shqiperi te lire, etnike ,demokratike dhe me baza shoqerore dhe moderne.Sa I takon qendreses kunder pushtuesit , ne gjirin e Ballit u daluan dy qendrime ndaj luftes kunder pushtuesit : e para perfaqesohej nga Hysni Lepenica ,Skender Muco,Safet Butka etj. Dhe ishte per lufte te vazhdueshme kunder pushtuesit. Rryma tjeter perfaqesohej nga personalitete me karriere te gjate ne politike . Ata mendonin se krahas luftes duhej perdorur dhe politika , ne menyre qe te ruheshin si popullsia civile nga reprezaljet e panevojshme ashtu dhe pasuria kombetare. Mithat Frasheri
3. Largimi I Mbretit Zog nga Shqiperia
Kur mëngjesin e 7 prillit 1939 filloi agresioni ushtarak italian kundër Shqipërisë, Zogu shpalli urdhrit që të fillojë rezistenca me armë, sapo të zbresin armiqtë në tokën shqiptare. Sulmi i pritur nga italianët bëri që Zogu me familjen mbretërore dhe një numër të pasuesve të tij, të linin Shqipërinë. Arratisja e Zogut krijoi në Shqipëri vakuum institucional, i cili i dha mundësi Benito Musolinit për të manipuluar statusin politik të Shqipërisë sipas interesave të Italisë fashiste. Më 12 prill një Asamble Kombëtare e përbërë nga nacionalistë të reduktuar nga qarqet monarkiste zogiste dhe qarqet antizogistë në emigracion shpalli se në Shqipëri nuk kishte ndodhur okupacion ushtarak, por vetëm ndërrim i kreut të shtetit. Në mërgim mbajti qëndrim të rezervuar ndaj rezistencës antifashiste shqiptare.
4. Qendrimi I vendeve aleate ndaj qendrese se armatosur antifashiste ne Shqiperi
Edhe shtetet fqinje mbajtën një qëndrim indiferent , ndonëse agresioni italian shënonte vetëm nismën e pushtimeve të njëpasnjëshme në Ballkan . Ministri i jashtëm jugosllavë Markoviq deklaroi se shteti i tij e konsideronte pushtimin e Shqipërisë si një fakt të kryer dhe ishte i kënaqur me vendimin e Italisë që të mos grumbullohen forcat ushtarake fashisto-italiane në kufirin me Jugosllavinë .
Agresionin italian e miratoi edhe qeveria greke . Kryetari i qeverisë greke Metaksas i shkruante Çanos , më 11 prill , se gjoja asgjë nuk mund ta prishte miqësinë tradicionale midis Greqisë dhe Italisë . Greqia përkrahte agresionin fashist në Shqipëri edhe pse e dinte se kjo përbënte rrezik të drejtpërdrejt për Greqinë .
Qëndrimi i Bashkimit Sovjetik
Bashkimi Sovjetik si i vetmi shtet komunist në botë , i cili u paraqit si mbrojtës i popujve të vegjël e dënoi me ashpërsi agresionin italian kundrejt Shqipërisë . Populli sovjetik ishte njëra ndër shtetet e para që e ngritën zërin kundër pushtimit të Shqipërisë . Gazeta qeveritare “PRAVDA” , organ i Partisë Komuniste , duke shprehur simpati për popullin shqiptar , dënonte ashpër politikën e “pajtimit” të Fuqive Perëndimore dhe shtypi sovjetik paralajmëronte vendet fqinje të Shqipërisë për pasojat që do të sillte pushtimi i Shqipërisë për ta . Vetëm qeveria Sovjetike e dënoi zyrtarisht agresionin fashisto-italian kundër Shqipërisë .
Qëndrimi i Fuqive Perëndimore
Qeveria e Londrës përmes kryeministrit , më 6 prill 1939 , kishte deklaruar se Anglia nuk kishte ndonjë interes të drejtëpërdrejtë në Shqipëri , me çka i linte në dorë Musolinit për të realizuar planet e veta për pushtimin e Shqipërisë . Në të vërtet kryeministri Çemberlen kishte deklaruar se Anglia nuk do të kishte ndërmend të pengonte Italinë në realizimin e planeve të veta .
Edhe SHBA e dinin prej kohësh se po përgaditej pushtimi i Shqipërisë por megjithatë , qeveria e SHBA-ve nuk bëri asgjë për të mënjanuar agresionin italian . Edhe Ministri i Jashtëm Francez deklaroi se nuk kishte asnjë interes në Shqipëri Franca . Bile më 8 prill 1939 , Daladie nuk e përmendi fare në parlamentin francez pushtimin e Shqipërisë nga Italia.
5. Sistemi I qeverise dhe ndarja administrative
Nen pushtimin e Italise , Shqieria u shpall province italiane dhe u vendos regjimi komunsist fashist. Italianet miratuan sistemin ekzstues shqiptar te prefekturave . Hapi I pare qe u ndermor ishte ngritja e nje Komiteti Administrativ qe drejtohej nga Xhafer Ypi . Me 12 prill 1939 u thirr Asambleja Kushtetuese , ne te cilen merrnin pjese elemente proitaliane dhe nje numer ish-deputetesh. Ata shpallen : rrezimin nga froni te mbretit Zog; shfuqizimin e Statutit Themeltar te Mbreterise Shqiptare te vitit 1928; bashkimin e Shqiperise me Italine ne formen e bashkimit personal . Asambleja zgjodhi nje perfaqesi per t’I dorezuar mbretit te Italise , Viktor Emanuelit III kuroren e mbreterise shqiptare. U krijua nje qeveri me ministra shqiptare , kryeminister y zgjodh Shefqet Verlaci . Ne qershor te vitit 1039 u miratua kushtetuta e re e Shqiperise . Sipas saj , pushtimin I Mbretit te Itlise ne Shqiperi do te ushtrohej me ane te mekemesit te tij , Francesko Jakomonit , te cilit iu dha pushtet I madh . Keshilli I Larte Korpoerativ Fashist , ne rolin e parlametit , do te merrej me miratimin e legjislacionit.
Pushtuesit italiane kishin plane afatgjata per Shqiperise dhe donin ta perdornin ate si baze per dominimin ne Ballkan.Ata ndoqen nje politike , qe kishte tri shtylla kryesore :
o Ne fushen ekonomike : u be bashkimi doganor midis dy vendeve . Shume qytetare italiane u lejuan te blinin toka dhe te vendoseshin ne territorin shqiptar. Ne vitet e para tepushtimit u kryen nje sere investimesh per ndertime rrugesh , portesh,godiash etj.
o Ne fushen politike pushtuesit italiane u perqendruan ne fashizmin e vendit dhe ne nxitjen e nacionalizmit shqiptar . U krijua Partia Fashiste Shqiptare si pjese e Partise Nacional Fashiste te Italise . Te gjithe nenpunesit e shtetit duhet te ishin anetare te saj . U krijuan organizatat e Rinise dhe Gruas Fashiste .
o Ne fushen administrative qe I permendem me larte .
6. Programet e PKSH-se dhe Ballit Kombetar
Nga Rezolucioni I PKSh-se kemi keto detyra politike :
1.Te krijohet dhe te zgjerohet miqesia luftarake ne mes te masave punonjese te fshatit dhe te qytetit.
2. Me luftu per pavaresine kombetare te popullit shqiptar dhe per qeverine popullore demokratike, ne nje Shqiperi te lire prej fashizmit .
3. Duhet me zhvilluar realizimet e popujve sovjetik dhe rolin e paranojes te URSS ne luften clirimtare kunder fashizimit .
4. Nder aksione , greva, demostrata etj. Me pergatite politikisht e ushtarakisht popullin drejt kryengritjes se pergjithshme me arme , duke mbledhur ne lufte te gjitha fuqite patriotike dhe antifashiste
Nga Dekalogu I Ballit Kombetar kemi keto detyra politike :
1.Luftuan per Flamurin Kuq e Zi , per mbrojtjen e te drejtave te popullit shqiptar
2.Luftuan per nje Shqiperi te Lire, Etnike , demokratike , me baze shoqerore moderne.
3. Luftuan per nje Shqiperi te rregulluar ekonomikisht dhe shoqerisht , ne menyre qe te mos kete shfrytezues dhe te shfrytesuar , te mos kete bujq pa toke te vetem te mjaftueshme , punetore krahu dhe mendjeje pa banese dhe jete te siguruar .
4. Luftuan per mobilizimin e te gjitha fuqive te gjalla te Kombit , kundra pushtuesit,per realizimin e idealit te larte kombetar .
7. Shkaqet qe shtyne PKSH-ne ne anullimin e vendimeve te Mukjes
Shkaqt ishin :
1.Enver Hoxha pati frike se nga menjanimi I PKSH-se nga pushteti , per shkak se Komiteti per Shpetimin e Shqiperise ishte me shumice nacionaliste.
2. Ai nuk donte qe ta ndante pushtetin me asnje force tjeter politike ne vend .
3. Ndikoi gjithashtu edhe udheheqja jugosllave , qe nuk deshironte nje bashkim te forcave politike shqiptare.
8. Vecorite e pushtimit gjerman me ate Italian.
Gjermanet shpallen se ishin kalimtare dhe te perkohshem ndryshe nga Italia qe donte ta kishte koloni te saj Shqiperine . Ishin per statusin e nje Shqiperie te pavarur , te cliruar nga pushtuesit italiane . Ata ndoqen taktika te reja . Ofruan 22 elemente me orentim progjerman . U krijua Komiteti Ekzekutiv I Perkohshem , I cili thirri Asamblene Kushtetuese me 16 tetot 1943 , qe u godit nga Brigada III. Asambleja vendosi qe te anulloheshin te gjitha ligjet dhe deklarat e kohes se pushtimit Italian . Rivendosi Kushtetuten e Monarkise Shqiptare. Si dhe u zgjodh Keshilli I Regjences me ne krye Mehdi Frasherin. Dhe qeveria drejtohej nga Rexhep Mitrovica .
9. Konferencat
Konferenca e Pezës (16 shtator 1942)
Më 16 shtator 1942 u mbajt Konferenca e Pezës. Në këtë konferencë morën pjesë përfaqësues të forcave antifashiste shqiptare me synim që të formohej një front i përbashkët lufte kundër okupatorit. Konferenca mori disa vendime të rëndësishme:
1- Krijimin e Frontit Antifashist Nacionalçlirimtar, ku do të bënin pjesë antifashistë pa dallim feje, krahine dhe ideje.
2- Mobilizimin e popullit në luftë kundër pushtuesve fashistë.
3- Ngritjen e Këshillave Nacionalçlirimtarë në të gjithë vendin.
4- Rreshtimin e Shqipërisë përkrahë koalicionit antifashist anglo-sovjeto-amerikan.
5- Krijimin e një Shqipërie të lirë, të pavarur e demokratike pas lufte.
Sa për çështjen e rikthimit të Mbretit Zog u vendos që vendimi të merrej pas lufte nga vetë populli shqipëtar. Lidhur me çështjen e Kosovës, u arrit në përfundimin që ajo të zgjidhej pas luftës, mbështetur në të drejtën e vetvendosjes. Në fund të punimeve Konferenca zgjodhi Këshillin e Përgjithshëm Nacionalçlirimtar, me kryetar Kamber Qafëmolla.
Konferenca e Mukjes
Marrëveshja e Mukjes u nënshkrua më 2 gusht 1943 në fshatin shqiptar të Mukjes midis Ballit Kombëtar dhe Partisë Komuniste të Shqipërisë për të bashkërenduar e rezistencën shqiptare në Luftën e Dytë Botërore dhe për tu përgatitur për të ardhmen e Shqipërisë Etnike.
Mbledhja e Mukjes
Marrëveshja themeloi një Komitet të Shpëtimit Kombëtar i cili duhet të merrte drejtimin e lëvizjes së rezistencës shqiptare. Nga ana e komunistëve shqiptarë, marrëveshja u nënshkrua nga Ymer Dishnica, një anëtar i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Shqipërisë. Një mosmarrëveshje u ngrit në lidhje me statusin e Kosovës. Ndërsa Balli Kombëtar propozoi për të luftuar për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, përfaqësuesit komunistë kundërshtuan ashpër. Më në fund u arrit një kompromis, ku çështja e Kosovës të vendosej në një referendum të popullit të saj në fund të luftës.
Marrëveshja u konsiderua kundërrevolucionare nga Partia Komuniste e Jugosllavisë, i deleguari i të cilëve pranë Partisë Komuniste të Shqipërisë Svetozar Vukmanoviç-Tempo ushtronte ndikim të konsiderueshëm mbi komunistët shqiptare e veçanërisht mbi drejtuesin e tyre, Enver Hoxha. Si pasojë, kjo marrëveshje u dënua zyrtarisht nga Enver Hoxha në një takim të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Shqipërisë.
10. Operacioni I Dimrit
Operacioni I Dimrit u hartua si nje plan per te shkaterruar Shqiperine nga komanda gjermane. U grumbulluan forca te kater divizioneve gjermane . Njesi xhandare te qeverise shqiptare ne bashkepunim me gjermanet.
Veprimet luftarake u zhvilluan me formen e nje zinxhiridhe u shtrine ne jug dhe ne veri te vendit .
Komanda bllokoi zonat rurale dhe zonat e tjera , qe te mos furnizoheshin me ushqime (partizanet u gjenden te papergatitur ).
U ashpersuan goditjet luftarake mes forcave partizane dhe atyre balliste .
Trupat gjermane ushtruan terrorte eger ne qytete dhe ne zonat rurale te vendit .
Mijera shqiptare u burgosen dhe u internuan ne kampet e perqendrimit .
Operacioni I Dimrit nuk I realizoi synimet e tij . Forcat Partizane u riorganizuan dhe u cliruan nje sere krahinash .
Ndalohet rreptesisht ri-botimi i paautorizuar i veprave te postuara ne kete
website neper website te tjera!
Perjashtim ben rasti kur shkruani emrin e vertete te autorit te vepres se
bashku me linkun zyrtar te vepres!
